Plamka ślepa - czym jest i gdzie się znajduje?

Plamka ślepa uznawana jest przez okulistów i optyków za ciekawą zagadkę. Ta tajemnicza struktura obecna w ludzkim oku jest przedmiotem wieloletnich badań. Dzięki niej możemy także zrozumieć, jak wyjątkowy jest proces widzenia i jak doskonałym mechanizmem pozostaje nasz mózg. Tłumaczymy, czym jest plamka ślepa i jak przekonać się osobiście o jej istnieniu. Sprawdź!

Plamka ślepa – co to takiego?

Mogłoby się wydawać, że proces widzenia jest bardzo prosty: nasze oko widzi obiekt i przewodzi ten bodziec do mózgu, gdzie następuje interpretacja sygnału. W rzeczywistości jednak to, jak widzimy, jest procesem niezwykle skomplikowanym! Większość osób nie zdaje sobie sprawy z tego, jaką drogę musi pokonać sygnał w postaci bodźca wzrokowego, by zostać zarejestrowanym przez mózg.

Mogłoby się wydawać, że proces widzenia jest bardzo prosty: nasze oko widzi obiekt i przewodzi ten bodziec do mózgu, gdzie następuje interpretacja sygnału. W rzeczywistości jednak to, jak widzimy, jest procesem niezwykle skomplikowanym! Większość osób nie zdaje sobie sprawy z tego, jaką drogę musi pokonać sygnał w postaci bodźca wzrokowego, by zostać zarejestrowanym przez mózg.

Plamka ślepa została odkryta przez francuskiego fizjologa Edme Mariotte'a w XVII wieku. W 1668 roku Mariotte przeprowadził eksperymenty, które pozwoliły mu zidentyfikować obszar na siatkówce oka, gdzie nie ma fotoreceptorów. Jego odkrycie było znaczącym krokiem w zrozumieniu anatomii i funkcji oka.

Gdzie znajduje się plamka ślepa?

Zanim objaśnimy, czym jest plamka ślepa, warto lepiej zrozumieć działanie ludzkiej siatkówki. Jest ona błoną, która znajduje się wewnątrz oka i zawiera wiele receptorów światłoczułych – pręcików i czopków. Pręciki odpowiadają za widzenie zmierzchowe, z kolei czopki – widzenie barwne i ostrość. Obszar siatkówki oka, w którym receptorów jest najwięcej to plamka żółta.

Plamka ślepa z kolei znajduje się w miejscu, gdzie nerw wzrokowy wychodzi z siatkówki. W tym miejscu włókna nerwowe zmieniają się jeden w nerw, który przechodzi do mózgu. Plamka ślepa jest umiejscowiona w odległości około 15 stopni od centrum pola widzenia, co odpowiada mniej więcej kątowi widzenia z boku w stosunku do patrzenia na wprost. Warto dodać, że w obu oczach plamki ślepe znajdują się w różnych miejscach, co sprawia, że w normalnych warunkach, dzięki widzeniu obuocznemu, nie zauważamy tego deficytu.

Co ciekawe, nie wszystkie organizmy mają plamkę ślepą. Plamka ślepa jest specyficzna dla kręgowców, które posiadają oczy zbudowane w sposób podobny do ludzkich, gdzie nerw wzrokowy przechodzi przez siatkówkę, tworząc obszar pozbawiony fotoreceptorów. Wśród kręgowców, plamka ślepa jest powszechnym zjawiskiem, występującym u większości ssaków, ptaków, gadów, płazów i ryb.

Jak plamka ślepa wpływa na widzenie?

Chociaż każda osoba ma plamkę ślepą, zwykle nie zdajemy sobie sprawy z jej istnienia, ponieważ mózg wypełnia brakujące informacje, wykorzystując dane z obu oczu oraz otaczający obraz. Dzięki temu nawet jeśli jedno oko nie odbiera bodźców świetlnych w tym specyficznym punkcie, drugie oko zazwyczaj rejestruje ten obszar. Dodatkowo ludzki mózg jest zdolny do kompensowania tego braku poprzez analizę kontekstu i otaczających obiektów.

Czy plamka ślepa jest groźna?

Plamka ślepa jest naturalnym elementem anatomii oka i nie stanowi zagrożenia dla zdrowia ani funkcjonowania wzroku. Jest to zjawisko fizjologiczne, z którym nasz układ wzrokowy radzi sobie doskonale. Problemy mogą pojawić się jedynie w przypadkach patologicznych zmian w obrębie nerwu wzrokowego lub siatkówki, które mogą wpłynąć na wielkość lub położenie plamki ślepej. Jednak w normalnych warunkach jej obecność jest całkowicie nieszkodliwa. U osób zdrowych plamka ślepa nie powoduje żadnych ubytków w widzeniu.

Reasumując, sama plamka ślepa nie jest żadnym zagrożeniem, jednak może podlegać ona problematycznym zmianom w przebiegu chorób takich, jak:

Jaskra

Jaskra to grupa chorób, które prowadzą do uszkodzenia nerwu wzrokowego, zwykle w wyniku zwiększonego ciśnienia wewnątrzgałkowego. W miarę postępu choroby może dochodzić do stopniowej utraty pola widzenia, początkowo w obszarach peryferyjnych.

Zapalenie nerwu wzrokowego

Zapalenie nerwu wzrokowego to stan, który może prowadzić do zaburzenia widzenia barw, pogorszenia kontrastu i ostrości wzroku.

Test plamki ślepej

Test plamki ślepej (doświadczenie Mariotte’a) można łatwo przeprowadzić samodzielnie. Wystarczy zasłonić jedno oko i skupić wzrok na stałym punkcie przed sobą. Następnie, w odległości około 20-30 cm, przesuwać niewielki obiekt (np. ołówek) w poziomie, zaczynając od centrum pola widzenia i przesuwając go na zewnątrz. W pewnym momencie obiekt zniknie z pola widzenia – to właśnie moment, w którym trafi na plamkę ślepą. Test ten jest prostym, ale skutecznym sposobem na zrozumienie, gdzie znajduje się plamka ślepa w oku.

W sieci znajdziesz wiele testów na plamkę ślepą, które pozwalają lepiej zrozumieć jej działanie. Są to różnego rodzaju ilustracje z detalami, które obserwowane we właściwy sposób znikają z pola widzenia. Choć u wielu osób zjawisko to budzi ekscytację, wiedząc, jak działa plamka ślepa, rozumiesz już, że to nic dziwnego!

Plamka ślepa a plamka żółta

Plamka ślepa nie powinna być mylona z plamką żółtą (macula lutea), która jest innym, ważnym obszarem siatkówki. Plamka żółta znajduje się w centrum siatkówki i odpowiada za najostrzejsze widzenie centralne. Jest szczególnie bogata w fotoreceptory, zwłaszcza w czopki, które umożliwiają precyzyjne widzenie kolorów oraz detali. Swoją nazwę plamka żółta zawdzięcza kolorowy barwnika, który występuje w fotoreceptorach.

Uszkodzenie plamki żółtej powoduje poważne upośledzenie widzenia. Wady plamki żółtej są często spotykane u osób starszych i mogą powodować utratę możliwość widzenia centralnego, a nawet totalną utratę wzroku.